ساختمان و عملکرد معده - وبلاگ نهاد جامعه

به گزارش وبلاگ نهاد جامعه، تا به حال با خود اندیشیده اید که غذایی که می خورید و می بلعید، به کجا می رود؟ اگر این جهت بسته گردد، چه اتفاقی می افتد؟ اگر غذای شما داغ، ترش یا شور باشد، چه راهکاری با آن مقابله می نماید؟ آیا تا به حال تصور نموده اید، اسید معده چرا خود معده را سوراخ نمی نماید؟ البته در بعضی موارد و تحت شرایطی، این حادثه رخ می دهد.

ساختمان و عملکرد معده

نویسنده: دکتر هومن خلیقی

تا به حال با خود اندیشیده اید که غذایی که می خورید و می بلعید، به کجا می رود؟ اگر این جهت بسته گردد، چه اتفاقی می افتد؟ اگر غذای شما داغ، ترش یا شور باشد، چه راهکاری با آن مقابله می نماید؟ آیا تا به حال تصور نموده اید، اسید معده چرا خود معده را سوراخ نمی نماید؟ البته در بعضی موارد و تحت شرایطی، این حادثه رخ می دهد. گوشه هایی از شگفتی های معده را در این شماره برای شما به تصویر کشیده ایم. قصد ما این است که پس از خواندن این مطلب، هنگام صرف غذا، به کار دستگاه گوارش، جهت غذا و سرنوشت آن و در مجموع شگفتی های خلقت، بیشتر توجه کنید.

معده، کیسه ای کشش پذیر است که به انتهای مری متصل شده و شکل حرف J انگلیسی است. معده مثل مخلوط کن، همه لقمه های کوچک غذا را که از مری وارد معده شده به هم می زند و به صورت پودر درمی آورد. این کارها با یاری ماهیچه های قوی دیواره معده و اسید معده که از دیواره ترشح می گردد صورت می گیرد.

پس از جویده شدن غذا، زبان بالا می رود و به کام می چسبد و پس از آنکه گیرنده های مکانیکی گلو تحریک شدند، زبان کوچک هم بالا می رود و راه بینی را می بندد. سپس اپی گلوت، راه نای را بسته و باعث می گردد غذا وارد مری گردد و از طریق حرکات دودی ماهیچه های حلقوی مری به دهانه معده برسد.

آناتومی معده

از لحاظ آناتومی در معده 4 ناحیه قابل تشخیص است: کاردیا در محل اتصال به مری، فوندوس یا طاق معده، تنه معده و پیلور یا باب المعده که در محل اتصال معده به دوازدهه قرار گرفته است. حجم معده در حدود 1 تا 5/1 لیتر است که در بعضی افراد تا 4 لیتر هم افزایش می یابد. مخاط معده هم دارای چین هایی طولی است که صاف شدن این چین ها به انبساط معده یاری می نماید.

ترشحات معده

مواد ترشح شده به درون معده عبارت اند از: موسین (که با تشکیل لایه ای قلیایی از دیواره معده در برابر شیره اسیدی معده محافظت می نماید)، اسید کلریدریک ، فاکتور داخلی معده (که باعث جذب ویتامین B12 می گردد)، چند آنزیم پروتئاز که به طور کلی پپسینوژن خوانده می شوند و باعث تجزیه پروتئین ها به اسید آمینه می شوند و گاسترین که باعث تحریک سلول ها برای ترشح اسید می گردد.

دو نما از معده در تصاویر حاصل از آندوسکوپی

تصویری از گذاشتن باند به صورت حلقه در ورودی معده برای کنترل مقدار غذای وارد شده به معده و در نهایت کنترل اضافه وزن و لاغر شدن

10 فرمان گوارشی

افرادی که دستگاه گوارش ضعیفی دارند از مسائل متفاوتی رنج می برند؛ از سوزش معده گرفته تا حالت تهوع. معمولاً ضعیف شدن دستگاه گوارش از عادات بد غذایی سرچشمه می گیرد که باعث می گردد غذا مدت زیادی در دستگاه گوارش باقی بماند. در اینجا به 10 عادت غذایی اشاره می کنیم که می تواند به تقویت جهاز هاضمه تان بینجامد:

1) غذا را خوب بجوید.

2) آرام غذا بخورید.

3) هنگام غذا خوردن مطالعه نکنید و تلویزیون هم نگاه نکنید.

4) ورزش کنید؛ چون به هضم غذا یاری می نماید.

5) از غذاهای حجیم پرهیز کنید.

6) از خوردن غذاهایی که می دانید بدنتان تحملش را ندارد خودداری کنید.

7) هنگام غذا خوردن، از مصرف نوشیدنی های مختلف خودداری کنید.

8) سیگار نکشید.

9) مصرف موادغذایی حاوی کافئین را کاهش دهید.

10) مصرف نوشابه را قطع کنید و به جایش از دوغ و نوشیدنی های طبیعی بهره ببرید.

سلول های معده؛ انواع و اقسام

لااقل 5 نوع سلول در غده های معده به چشم می خورد؛ به توضیح زیر:

سلول های مخاطی گردن معده

سلول هایی هستند که ترشحات حاصل از این سلول ها اسیدی است و از ترشحات سلول های سطحی که خنثی است، فرق دارد.

سلول های بنیادی یا تمایزنیافته

این سلول ها به اسم سلول های بنیادی در اثر تکثیر و تمایز همه سلول های پوششی معده شامل سلول های مخاطی، جداری، سلول های غددی درون ریز روده ای و اصلی را جایگزین می نمایند. فعالیت این سلول ها در آسیب های وارده به سلول های پوششی افزایش یافته و به التیام سریع زخم یاری می نماید. در شرایط عادی سلول های پوششی معده هر 3، 4 روز تجدید می گردند.

سلول های اصلی

این سلول ها، آنزیم های پپسین (برای تجزیه پروتئین ها)، لیپاز (برای تجزیه چربی ها) و رنین (برای انعقاد شیر) را فراوری و ترشح می نمایند.

سلول های کناری یا مرزنشین

سلول های کناری مسوول ترشح اسید معده هستند. مقدار ترشح اسید معده از طریق اعصاب کولینرژیک، هورمون گاسترین و هیستامین تحریک می گردد. در صورت عدم ترشح این فاکتور، جذب ویتامین B12 مختل شده و فراوری هموگلوبین صورت نمی گیرد و یک نوع کم خونی به وجود می آید.

سلول های انترو اندوکرین

ترشحات این سلول ها از سطح پایه ای به رگ های خونی منتقل می گردد. این سلول ها در فوندوس معده، سروتونین را برای تحریک عضلات جدار معده و روده و در پیلور، گاسترین را برای تحریک ترشح سلول های کناری برای فراوری اسید، ترشح می نمایند.

معده 4 لایه دارد

دیواره معده

مشخصات بافت شناسی لایه های چهارگانه دیواره معده به توضیح زیر است:

طبقه مخاطی

سلول های پوششی مخاط معده از نوع منشوری ساده است که با فرو رفتن در عمق آستر، چاله های معدی را به وجود می آورند. ترشحات غدد معده به عمق این چاله ها تخلیه شده و سپس به سطح معده می رسد. سلول های پوششی مخاط، نوعی لایه خنثی ترشح می نماید. لایه ترشح شده از طریق سلول های پوششی، لایه ضخیمی را در سطح سلول ها تشکیل داده و آنها را از اثرات اسید معده محافظت می نماید.

آستر مخاط

بافت همبند شلی است حاوی الیاف کلاژن و شبکه ای، سلول های لنفاوی و رشته های عضلانی صاف منشعب از عضلات مخاطی. غدد لوله ای ساده یا منشعب معدی هم در آستر قرار دارند. عضلات مخاطی، عمقی ترین لایه مخاط هستند که از عضلات صاف حلقوی در داخل و عضلات صاف طولی در خارج تشکیل شده اند.

طبقه زیرمخاط

در معده، بافت همبند شامل رشته های ارتجاعی است شبیه لایه زیر مخاط سایر نواحی لوله گوارش که با پیشروی در زیر طبقه مخاطی باعث پیدایش چین های طولی می گردد.

طبقه عضلانی معده

طبقه عضلانی معده متفاوت از سایر قسمت های لوله گوارش بوده و از سه لایه عضلانی به صورت مایل با مورب در داخل، حلقوی در وسط و طولی در خارج تشکیل شده است. عضلات حلقوی در ناحیه پیلور ضخیم شده و اسفنکتر یا دریچه پیلوری را به وجود می آورد. سطح خارجی معده از طریق سروز یا به عبارت دیگر، لایه احشایی صفاق پوشیده شده است.

توضیح وظایف معده

معده اندامی برای تجمع و هضم اولیه مواد غذایی است. مواد غذایی در معده 3 تا 4 ساعت توقف نموده و با ترشحات معده که پس از خوردن غذا به یک لیتر می رسد، مخلوط شده و کیموس را تشکیل می دهند. ضمن تشکیل کیموس معدی، دریچه معده به مری مانع از برگشت محتویات معده به مری می گردد. پس از آماده شدن کیموس معدی، تحت تاثیر حالت اسیدی آن، دریچه پیلور باز شده و موجب تخلیه محتویات معده به دوازدهه می گردد. از دیگر وظایف معده ترشح آنزیم های گوارشی، اسید معده و فاکتور ضد کم خونی است.

منبع:www.salamat.com

/ع

منبع: راسخون